ο πρωτάθλημα της Νιγηρίας είναι μια από τις ελάχιστες ποδοσφαιρικές διοργανώσεις του πλανήτη που δεν έχει επηρεαστεί από τις αναβολές λόγω κορωνοϊού. Η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της χώρας αποφάσισε (για την ώρα, διότι αυτά αλλάζουν σύμφωνα με τα δεδομένα) για συνεχιστεί κανονικά η λίγκα, καθώς ο αριθμός των κρουσμάτων κορωνοϊού στη χώρα είναι μικρός και ελεγχόμενος.
Λογικό είναι το στοιχηματικό ενδιαφέρον όσων θέλουν να ασχοληθούν να στραφεί πια προς αυτή την μεγάλη, πλούσια, αλλά και πολύπαθη χώρα. Μια πρώτη ματιά στη βαθμολογία και στα αποτελέσματα αποκαλύπτει κάποια στοιχεία. Π.χ. δεν γίνεται να μην δει κανείς το ασυνήθιστα μεγάλο ποσοστό εντός έδρας νικών ή τον σχετικά ελάχιστο αριθμό συνολικών γκολ. Για να τοποθετήσει, όμως, κάποιος έξυπνα τα χρήματά του σ’ αυτό το πρωτάθλημα πρέπει να ψάξει πιο βαθιά. Διότι δεν είναι όλα τα ματς τα ίδια, ούτε και οι πιθανότητες όλων των άσων ίδιες.
Θα κάνουμε, λοιπόν, μια βουτιά στην πολιτική και εθνολογική ιστορία της Νιγηρίας, αλλά και στην ποδοσφαιρική της κουλτούρα, ώστε να πάρουμε όλα τα στοιχεία που χρειαζόμαστε. Προκειμένου να παίξουμε όσο το δυνατόν πιο σωστά στις αγωνιστικές που έρχονται. Αλλά και να μην… ξεχάσουμε το συγκεκριμένο πρωτάθλημα όταν θα αρχίσουν πάλι οι πιο γνωστές διοργανώσεις.
Μια χώρα τεχνητή
Η Νιγηρία έγινε ανεξάρτητο κράτος το 1960. Οι Βρετανοί, που έφτιαξαν αυτό το κράτος από ένα ψηφιδωτό περίπου 250 (!) διαφορετικών φυλών, έβαλαν πρώτα πόδι στην περιοχή του Λάγκος, στα νοτιοδυτικά της χώρα, το 1861. Εκεί ήλθαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με τους Γιορούμπα, την πιο πολυπληθή από τις φυλές της περιοχής, τους οποίους κατέκτησαν και σιγά-σιγά εκχριστιάνισαν.
Όσο επεκτείνονταν προς τα ανατολικά, οι Βρετανοί «μυρίστηκαν» πετρέλαιο. Πρόλαβαν, λοιπόν, να βάλουν πόδι και στην νοτιοανατολική πλευρά της Νιγηρίας, που κατοικείται μεν από διάφορες φυλές, αλλά κυρίως απ’ αυτή των Ίγκμπο. Έφτιαξαν το “Oil Rivers Protectorate” το 1884, ακριβώς ένα χρόνο πριν το κρίσιμο συνέδριο του Βερολίνου το 1885, όταν οι ευρωπαϊκές δυνάμεις κάθισαν σ’ ένα τραπέζι και μοίρασαν μεταξύ τους όλη την Αφρική! Σταδιακά άρχισε και ο εκχριστιανισμός των Ίγκμπο.
Οι Βρετανοί αποφάσισαν να ενώσουν τις δύο περιοχές στο «προτεκτοράτο της Νότιας Νιγηρίας». Δηλαδή να ενώσουν τους Γιορούμπα και τους Ίγκμπο (μαζί με άλλα, πιο μικρά πληθυσμιακά εθνικά γκρουπ) σε μία διοικητική μονάδα. Οι δύο λαοί, λοιπόν, που έτρεφαν μίσος και περιφρόνηση ο ένας για τον άλλο και συχνά πολεμούσαν μεταξύ τους, στον χάρτη φάνηκαν σαν ένα.
Σημείωση: Μη νομίζετε ότι αυτά επειδή έγιναν παλιά τώρα έχουν ξεχαστεί. Ακόμα και σήμερα οι Γιορούμπα θεωρούν τους Ίγκμπο ότι προσκυνούν για θεό το χρήμα και θεωρούν τα κορίτσια τους «εύκολα». Οι Ίγκμπο περηφανεύονται για το επιχειρηματικό τους δαιμόνιο και κατηγορούν τους Γιορούμπα ότι κοιτάνε να βολευτούν σε δημόσιες θέσεις για να τεμπελιάζουν!
Οι μουσουλμάνοι του βορρά
Οι Βρετανοί δεν έμειναν, φυσικά, στα παράλια. Σταδιακά άρχισαν να επεκτείνονται προς το βορρά, όπου εδώ και αιώνες είχε διαδοθεί το ισλάμ και υπήρχαν πολύ πιο οργανωμένες κοινωνίες, χωρισμένες σε εμιράτα. Στην αρχή η προώθηση προς βορρά δεν είχε προβλήματα, αφού οι φυλές της λεγόμενης «Μεσαίας Ζώνης» (Middle Belt) δεν ήταν (ούτε είναι) πολυπληθείς και οργανωμένες. Τα ζόρια άρχισαν όταν οι Βρετανοί έφτασαν στον σημερινό βορρά της Νιγηρίας κι αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν τα οργανωμένα ισλαμικά κράτη των Χάουσα και των Κανούρι.
Σημείωση: Αν κάτι «ενώνει» Ίγκμπο και Γιορούμπα είναι η απέχθεια για τους μουσουλμάνους του βορρά, κυρίως τους Χάουσα. Δεν είναι μόνο η διαφορά της θρησκείας, αλλά η διαφορά κουλτούρας, νοοτροπίας και αντίληψης για τη ζωή.
Οι Βρετανοί μετά από σκληρές μάχες υπέταξαν τα κράτη των Χάουσα, στην ουσία άφησαν τους τοπικούς άρχοντες να κυβερνούν για λογαριασμό τους. Το 1900 ένωσαν όλες τις περιοχές σε μία διοικητική μονάδα με το όνομα «Νιγηρία», αλλά ως το 1960 που έφυγαν αντιμετώπιζαν τις τρεις περιοχές (Γιορούμπα, Ίγκμπο, Χάουσα) περίπου ως αυτόνομα κράτη. Και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, αφού αυτά που είχαν ν’ αντιμετωπίσουν ήταν τελείως διαφορετικά.
Γιατί όλη αυτή η ανάλυση; Προφανώς για να καταλάβετε ότι οι έννοιες «Νιγηρία» και «Νιγηριανός» είναι τελείως τεχνητές. Ακόμα και σήμερα, κάποιος από τη χώρα θα σου πει μεν « είμαι από τη Νιγηρία», αλλά αν τον ρωτήσεις για την εθνικότητά του δεν θα σου πει «είμαι Νιγηριανός», αλλά π.χ. «είμαι Χάουσα, Ίγκμπο, Γιορούπα, Τιβ, Ιτζάου, Ιμπίμπιο, Κανούρι» κτλ.
Η εξέγερση της Μπιάφρας
Η φράση «παιδί της Μπιάφρας» ήταν πολύ διαδεδομένη και στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1970, συνώνυμη της απόλυτης πείνας. Τότε που στα ελληνικά ΜΜΕ δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες από σκελετωμένα παιδάκια της περιοχής. Από την ασιτία, λόγω του εμφυλίου πολέμου που κράτησε τρία χρόνια (1967-70). Οι Ίγκμπο, η μεγαλύτερη φυλή στα νοτιοανατολικά, προσπάθησαν να αποσπαστούν από τη Νιγηρία και να φτιάξουν το δικό τους κράτος, που το ονόμασαν Μπιάφρα (από τον ομώνυμο κόλπο).
Δεν τα κατάφεραν. Όλες οι διεθνείς δυνάμεις στράφηκαν εναντίον τους. Φοβήθηκαν ότι αν πετύχαινε η Μπιάφρα, θα ήταν το καλύτερο παράδειγμα για δεκάδες ακόμα έθνη της Αφρικής που θα ήθελαν να καταργήσουν τα αποικιακά σύνορα. Η Μπιάφρα υποτάχθηκε το 1970, όμως το αίσθημα της ανεξαρτησίας παραμένει. Ακόμα και σήμερα στην περιοχή δρουν ένοπλες αντάρτικες ομάδες, που έχουν σκοπό να «επαναφέρουν» το ζήτημα της ανεξαρτησίας.
Το ποδόσφαιρο στη Νιγηρία
Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου στη Νιγηρία υπάρχει από το 1972. Οι ομάδες από τη νοτιοανατολική περιοχή των Ίγκμπο έχουν κατακτήσει μακράν τους περισσότερους τίτλους.
Δεν έχει νόημα να αναφέρουμε τα ονόματα των πρωταθλητών. Κάποιες ομάδες, άλλωστε, δεν υπάρχουν καν. Για να καταλάβετε, το 1986 πρωταθλήτρια στέφθηκε η Λεβέντης Γιουνάιτεντ από το Ιμπαντάν! Μια ομάδα-κομήτης, που χρηματοδοτήθηκε από τον ελληνοκύπριο επιχειρηματία Αναστάσιο Λεβέντη, ανέβηκε τρεις κατηγορίες σε τρία χρόνια, στέφθηκε πρωταθλήτρια Νιγηρίας κι έφτασε στα προημιτελικά του αφρικάνικου κυπέλλου πρωταθλητριών το 1987, για να… διαλυθεί σε λίγους μήνες! Πέρασε η κάψα του Λεβέντη για τη μπάλα…
Θα κάνουμε, λοιπόν, μια άλλη λίστα, πιο λειτουργική. Θα αναφέρουμε τα πρωταθλήματα χωρισμένα στις τέσσερις βασικές περιοχές (νοτιοανατολική, νοτιοδυτική, μεσαία ζώνη και βορράς). Ένας περαιτέρω διαχωρισμός γίνεται για το εθνικό γκρουπ που είναι πλειοψηφία στην πόλη, η ομάδα της οποίας κατέκτησε τον τίτλο.
Οι πρωταθλητές της Νιγηρίας
Νοτιοανατολική (26)
Ίγκμπο (16): 1974, 1975, 1977, 1981, 1982, 1984, 1987, 1988, 1989, 1990, 1993, 1996, 1997, 2004, 2011, 2016
Ιμπίμπιο (8): 2001,2002, 2003, 2005, 2007, 2010, 2015, 2019
Ιτζάου (2): 2006, 2009
Νοτιοδυτική (12)
Γιορούμπα (9): 1976, 1980, 1983, 1986, 1991, 1992, 1995, 1998, 2000,
Έντο (3): 1973, 1979, 1985
Μεσαία ζώνη (5)
Τιβ (3): 1994, 1999, 2018
Μπερόμ (2): 1972, 2017,
Βορράς (5)
Χάουσα (5): 1978, 2008, 2012, 2013, 2014,
Ο σημερινός καταμερισμός των ομάδων
Αρκετά με την ιστορία. Ας δούμε τι ισχύει φέτος (2020) με τον καταμερισμό των 20 ομάδων, πάλι ανά βασική περιοχή και εθνικότητα, με βάση την πόλη-έδρα.
Βορράς (5)
Χάουσα (3): Κάνο Πίλαρς, Κατσίνα Γιουνάιτεντ, Τζιγκάουα Γκόλντεν Σταρς
Φουλάνι (1): Ανταμάουα Γιουνάιτεντ
Τζαράουα (1): Γουίκι Τούριστ
Μεσαία ζώνη (3)
Μπερόμ (1): Πλατό Γιουνάιτεντ
Τιβ (1): Λόμπι Σταρς
Μπάρε (1): Νασαράουα Γιουνάιτεντ
Νοτιοδυτική (4)
Γιορούμπα (4): Σανσάιν Σταρς, Γουάρι Γουλβς, ΜΦΜ, Κβάρα Γιουνάιτεντ
Νοτιοανατολική (8)
Ίγκμπο (6): Ρίβερς Γιουνάιτεντ, Ενούγκου, Ενιίμπα, Ιφεάνι Ούμπα, Χάρτλαντ, Άμπια Γιουόριορς
Ιμπίμπιο (2): Ντακάντα, Άκουα Γιουνάιτεντ
Όπως προκύπτει από τους αριθμούς, η νοτιοανατολική περιοχή έχει κι εδώ τα πρωτεία.
Θυμηθείτε πριν παίξετε…
- Αν και οι ομάδες δεν έχουν να διανύσουν τεράστιες αποστάσεις, τα ταξίδια παίζουν μεγάλο ρόλο. Τα ταξίδια είναι κάποιες φορές αεροπορικά (κι εκεί πάντως από βορρά προς νότο οι πτήσεις διαρκούν 1,5 ώρα περίπου), αλλά τις περισσότερες φορές γίνονται με πούλμαν σε δρόμους που δεν τους λες κι εθνικές οδούς… Οπότε οι παίκτες της φιλοξενούμενης ομάδας ταλαιπωρούνται πολύ. Κάποιες μάλιστα επιλέγουν να ταξιδέψουν πολύ νωρίς το πρωί για να γλυτώσουν τη διανυκτέρευση. Οπότε οι παίκτες πάνε κατευθείαν από το πούλμαν στο γήπεδο.
- Οι πιο εύρωστες οικονομικά ομάδες κάνουν μεταγραφές, κυρίως από γειτονικές αφρικάνικες χώρες. Οι περισσότερες, όμως, ασχολούνται με την ανάδειξη εγχώριων ταλέντων. Ακόμα και σήμερα είναι από πολύ δύσκολο ως απίθανο να βρεις έναν Ίγκμπο να παίζει σε ομάδα του βορρά ή έναν μουσουλμάνο Χάουσα σε ομάδα του νότου. Οπότε τα εθνικά γκρουπ είναι κατά κάποιο τρόπο περιχαρακωμένα.
Όσοι μπορούν, φεύγουν
- Το ποδόσφαιρο της Νιγηρίας σε επίπεδο εθνικής ομάδας θεωρείται από τα ισχυρότερα της Αφρικής, όμως στο εγχώριο πρωτάθλημα το επίπεδο μπάλας δεν το λες και υψηλό. Κι αυτό διότι η Νιγηρία είναι από τους πιο μεγάλους εξαγωγείς ποδοσφαιριστών παγκοσμίως. Εκτός από τις γνωστές μας λίγκες της Ευρώπης, όπου αγωνίζονται μερικοί ξεχωριστοί ποδοσφαιριστές, Νιγηριανούς θα βρεις ακόμα και σε δεύτερης και τρίτης κατηγορίας λίγκες. Όπως το Βιετνάμ, το Χογκ Κογκ και πολλά πρωταθλήματα της Αφρικής.
Στη Νιγηρία, λοιπόν, μένουν τρεις κατηγορίες ποδοσφαιριστών: α) Οι πολύ νεαροί, που δεν έχουν κάνει ακόμα το ξεπέταγμά τους για να διεκδικήσουν ένα συμβόλαιο έστω και σε μέτρια λίγκα, που θα τους αποφέρει όμως καλύτερα λεφτά β) οι μέσης ηλικίας μέτριοι παίκτες, που δεν έχουν βρει ξένη ομάδα να φύγουν και γ) οι μεγάλοι σε ηλικία, που έχουν κάνει το κομπόδεμά τους, επέστρεψαν στην πατρίδα και παίζουν για το κέφι τους.
- Είναι λογικό όταν παίζουν δύο ομάδες της ίδιας περιοχής μεταξύ τους η ατμόσφαιρα να είναι πιο ήρεμη. Ειδικά μεταξύ των Ίγκμπο υπάρχει «αλληλεγγύη» (έχουν κατηγορηθεί γι’ αυτό στο παρελθόν, με αφορμή κάποια παράξενα αποτελέσματα στις τελευταίες αγωνιστικές).
- Η εντός έδρας «συμπεριφορά» είναι το πιο σημαντικό στοιχείο αν μια ομάδα θέλει να πετύχει το στόχο της. Για τις ομάδες ακόμα και μια ισοπαλία εντός έδρας αντιμετωπίζεται ως ήττα.
Φοβούνται οι προπονητές
- Οι αλλαγές προπονητών είναι συχνές, συνήθως μετά από εντός έδρας ήττες. Σε αντίθεση με άλλες λίγκες, οι ομάδες δεν προσλαμβάνουν ξένους προπονητές, ειδικά Ευρωπαίους. Προτιμούν τους ντόπιους, οι οποίοι γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα και μπορούν να «υπακούσουν» στις εκάστοτε διοικήσεις. Άλλωστε οι περισσότερες ομάδες της Νιγηρίας έχουν κακά προηγούμενα με απλήρωτους παίκτες και προπονητές. Οπότε το περιβάλλον δεν είναι ιδανικό. Λέγεται ότι ο Γκέρνοτ Ρορ, ο Γερμανός νυν ομοσπονδιακός προπονητής, είχε ζητήσει μπροστά (!) όλα τα λεφτά του διετούς συμβολαίου του το 2016 για να αναλάβει!
- Ξεχωριστή περίπτωση είναι η ΜΦΜ (σύντμηση του αγγλικού Mountain of Fire and Miracles, που σημαίνει κατά λέξη Βουνό της Φωτιάς και των Θαυμάτων!), μιας παραθρησκευτικής οργάνωσης πεντηκοστιανών. Οι οποίοι έφτιαξαν ποδοσφαιρική ομάδα για να διαφημίσουν τη δράση τους και να προσελκύσουν νέους οπαδούς. Με 31 χρόνια λειτουργίας (ιδρύθηκε το 1989), η οργάνωση έχει καταφέρει να μαζέψει πολλά χρήματα, τα οποία επενδύει σε ακίνητα. Εννοείται ότι όλοι οι παίκτες είναι οπαδοί του ιδρυτή της Ντάνιελ Ολουκόγια, γι’ αυτό και το παρατσούκλι της ομάδας είναι “Olukoya Boys”.
Υ.Γ. Προβληματίστηκα πολύ για το ποιος χάρτης από τους εκατοντάδες που υπάρχουν και δείχνουν την εθνική σύσταση της Νιγηρίας υποστηρίζει καλύτερα τα γραφόμενα. Κατέληξα σ’ αυτόν που βλέπετε. Δεν είναι αντιπροσωπευτικός, περισσότερο απλός απ’ ότι στην πραγματικότητα είναι η Νιγηρία. Αποδίδει, όμως, τις τέσσερις διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, τις οποίες ανέφερα στο κείμενο. Τα ονόματα των περιοχών του βορρά, νοτιοανατολικής και νοτιοδυτικής (Αρέβα, Μπιάφρα και Όντουα αντίστοιχα) είναι αυτά που της δίνουν οι κάτοικοί τους.
